باران عظیم در راه است

کشور ما در سال‌های اخیر با بحران کم‌آبی شدید مواجه شده و کاهش بارش‌ها، فشارهای زیادی بر کشاورزی، صنایع و تأمین آب شرب وارد کرده است. در این شرایط، بارورسازی ابرها به عنوان یکی از راهکارهای نوین افزایش بارش مطرح شده است. این فناوری، با استفاده از موادی مانند یدید نقره، می‌تواند ظرفیت بارش ابرهای طبیعی را افزایش دهد و به تأمین آب در مناطق کم‌بارش کمک کند.

با این حال، هر ابری برای عملیات بارورسازی مناسب نیست و موفقیت این روش به شرایط خاصی مانند دما، ضخامت ابر و میزان رطوبت موجود در آن وابسته است. بنابراین برنامه‌ریزی دقیق و پایش مستمر شرایط جوی از ضروریات هر عملیات بارورسازی است. این موضوع نشان می‌دهد که بارورسازی یک ابزار کمکی است و نمی‌تواند جایگزین مدیریت منابع آب و سیاست‌های بلندمدت در زمینه آب شود.

بارورسازی ابرها در جهان نیز به عنوان یک روش مقرون‌به‌صرفه و عملی شناخته شده و در حدود ۷۰ کشور دست‌کم یک بار و در ۳۹ کشور به طور مستمر استفاده می‌شود. این فناوری تنها به افزایش بارش محدود نمی‌شود؛ بلکه برای اهدافی مانند مه‌زدایی، کنترل تگرگ و تأمین آب نیروگاه‌های برق‌آبی نیز به کار گرفته می‌شود. این تجربه جهانی نشان می‌دهد که با مدیریت علمی، بارورسازی می‌تواند یک ابزار مؤثر در کاهش خسارات طبیعی و تأمین منابع آب باشد.

در ایران، باوجود پیشرفت‌های داخلی در حوزه تولید مواد بارورسازی و تجهیزات مرتبط، کمبود زیرساخت‌ها و فرسودگی تجهیزات هنوز چالش اصلی به شمار می‌رود. بسیاری از هواپیماها، پهپادها و ژنراتورهای زمینی بیش از ۲۰ سال است که فعالیت می‌کنند و نیازمند به‌روزرسانی و جایگزینی هستند.

چالش‌ها و پیشرفت‌های داخلی

ایران با اتکا به توان داخلی، گام‌هایی جدی در توسعه فناوری بارورسازی برداشته است. تولید پهپادهای داخلی، فلرهای درجاسوز و ژنراتورهای زمینی، به همراه به‌روزرسانی سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای رادارهای هواشناسی، نمونه‌هایی از این پیشرفت‌ها هستند. این اقدامات امکان اجرای عملیات به‌صورت دقیق‌تر و مؤثرتر را فراهم می‌کند و وابستگی به تجهیزات خارجی را کاهش می‌دهد.

با وجود این پیشرفت‌ها، محدودیت‌های اقتصادی و تحریمی همچنان مانع دسترسی کامل به تجهیزات پیشرفته و جامع است. این مسئله بر توان عملیاتی و سرعت اجرای پروژه‌ها تأثیر مستقیم دارد و بر ضرورت برنامه‌ریزی بلندمدت و سرمایه‌گذاری بیشتر در زیرساخت‌ها تأکید می‌کند.

یکی دیگر از چالش‌ها، مدیریت ریسک و اثرات جانبی بارورسازی است. برخی شایعات از تأثیر بارورسازی ایران بر بارندگی در کشورهای همسایه حکایت دارد، اما کارشناسان این موضوع را رد می‌کنند و تأکید دارند که عملیات کاملاً کنترل‌شده و با توجه به جهت و سرعت باد اجرا می‌شود تا تأثیرات آن محدود به منطقه هدف باشد.

همچنین، شرایط اضطراری مانند احتمال وقوع سیل، می‌تواند اجرای عملیات را به تعویق اندازد. هشدارهای سازمان هواشناسی مبنی بر خطر سیل، در تصمیم‌گیری برای بارورسازی به‌دقت رعایت می‌شود تا از بروز خسارت جلوگیری گردد و اطمینان حاصل شود که افزایش بارش تنها به نفع مناطق هدف باشد.

یک فرصت طلایی پیش روی دولت ایران

بارورسازی ابرها می‌تواند اثر روانی مثبتی بر جامعه نیز داشته باشد، زیرا نشان می‌دهد دولت در تلاش برای مقابله با کم‌آبی و تأمین منابع آب است. اطلاع‌رسانی صحیح و علمی، نقش مهمی در شکل‌دهی انتظارات واقع‌بینانه مردم دارد و از ایجاد ناامیدی یا باورهای نادرست جلوگیری می‌کند.

این فناوری همچنین فرصت‌های همکاری بین‌المللی را باز می‌کند، به‌ویژه در حوزه تحقیق و توسعه و تبادل تجربیات فنی با کشورهایی که پیشینه طولانی در بارورسازی دارند. بهره‌گیری از دانش جهانی می‌تواند سرعت پیشرفت و کیفیت عملیات را افزایش دهد.

در عین حال، بارورسازی تنها یک ابزار مکمل است و نمی‌تواند جایگزین مدیریت جامع منابع آب، کاهش مصرف و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آبی شود. این موضوع نشان می‌دهد که راهکارهای فناوری باید هم‌زمان با سیاست‌های کلان مدیریت منابع طبیعی اجرا شوند تا اثرگذاری واقعی داشته باشند.

پیشرفت‌های داخلی در فناوری بارورسازی ایران، اگر با برنامه‌ریزی درست و تخصیص منابع کافی همراه شود، می‌تواند به یک مدل موفق در منطقه تبدیل شود و نقش مهمی در مقابله با خشکسالی ایفا کند. این پیشرفت‌ها شامل ارتقای پهپادها، رادارها و ژنراتورهای زمینی است که کیفیت و دقت عملیات را افزایش می‌دهند.

فناوری بومی و فرصت‌های منطقه‌ای

با این وجود، تحقق اهداف بارورسازی نیازمند همکاری همه‌جانبه میان دولت، مراکز پژوهشی و نیروهای عملیاتی است. آموزش، هماهنگی و رعایت استانداردهای علمی از جمله نکات کلیدی برای موفقیت هر عملیات محسوب می‌شود.

در نهایت، بارورسازی ابرها به عنوان یک راهکار نوین برای مقابله با کم‌آبی، نشان‌دهنده تلاش‌های علمی و فنی کشور است. اما موفقیت آن به برنامه‌ریزی دقیق، زیرساخت‌های مناسب و اطلاع‌رسانی صحیح وابسته است تا هم اثرگذاری واقعی داشته باشد و هم انتظارات مردم را برآورده کند.

پرواز نخست بارورسازی ابرها در شمال غرب ایران

وزارت نیرو برنامه‌ی بارورسازی ابرها را با هدف افزایش بارش‌ها در مناطق شمال غرب ایران آغاز کرده و نخستین پروازها برای اجرای این طرح در آسمان این منطقه انجام شد. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند این اقدام در مقطعی خاص بتواند بین ۵ تا ۱۵ درصد بارش‌ها را افزایش دهد.

بارورسازی ابرها، که به آن Cloud Seeding هم گفته می‌شود، یکی از روش‌های مصنوعی تغییر آب‌وهواست. در این روش، ذرات و مواد خاصی مانند یدید نقره، کلرید سدیم، دی‌اکسید کربن جامد (یخ خشک) و حتی گاهی آب نمک به درون ابرهای مستعد بارش وارد می‌شوند. این ذرات به عنوان «هسته میعان» عمل می‌کنند و باعث می‌شوند بخار آب موجود در ابرها سریع‌تر متراکم شده و در قالب باران یا برف به زمین برسد.

با وجود اینکه هدف اصلی این طرح افزایش بارش در مناطق خشک و کاهش اثرات خشکسالی است، کارشناسان تأکید می‌کنند که اثرگذاری آن محدود و همراه با عدم قطعیت بالاست. به همین دلیل، بارورسازی ابرها به تنهایی نمی‌تواند منبع قابل اعتماد تأمین آب شرب کشور باشد؛ اما در صورت پاسخ‌دهی مناسب، انتظار می‌رود بین ۵ تا ۱۵ درصد در افزایش بارش مؤثر باشد.

در صورت تمایل به پیگیری اخبار روز حوزه انرژی کشور، سرویس انرژی پایگاه خبری گسترش نیوز را دنبال کنید.